U skladu sa preporukom koju je Srednja škola i gimnazija Arhimed dobila od Ministarstva prosvete, a koje se odnosi na obaveštenje i podsećanje na ovaj značajan datum, u našoj školi je vreme časova građanskog vaspitanja posvećeno ovom značajnom danu u srpskoj istoriji.

Govoreći o ljudskim pravima i slobodi koja je nastavna tema na časovima Građanskog vaspitanja, povezujući istorijske podatke i citirajući zapise književnika, nastavnica je napravila korelaciju sa predmetima istorija i srpski jezik i književnost.

Beograd je jedina evropska prestonica oko koja je rušena i obnavljana više od 40 puta i oko koje se vodilo najviše borbi. Na današnji dan 1918. godine, Beograd je oslobođen od austrougarske okupacije u Prvom svetskom ratu.

Učenici Srednje škole i gimnazije “Arhimed” su sa interesovanjem slušali predavanje prožeto citatima, gledajući fotografije Beograda iz dana oslobođenja.

Podatak da su regent Aleksandar Karađorđević i vojvoda Živojin Mišić bili zajedno sa srpskim vojnicima na prvoj liniji fronta, samo pedesetak metara udaljeni od neprijatelja govori o njihovoj hrabrosti i ljubavi prema otadžbini i svom narodu.

U 6.15 vojvoda izgovara šifru za napad “Šaljite jednog oficira i osam vojnika”. I krenuli su svi kao jedan. U ušima su im odzvanjale poslednje rečenice iz zapovesti glavnokomandujućeg Mišića: “Treba drsko prodirati, bez počinka, do krajnjih granica ljudske i konjske snage. U smrt, samo ne stajte, junaci, napred u otadžbinu!”

Bugarski kralj Ferdinad izgovara: “Ovo je kraj svih nas…” potpisuje kapitulaciju i beži u Nemačku gde ga dočekuje kajzer Vilhelm II rečima: “Šezdeset dve hiljade srpskih vojnika odlučilo je rat. SRAMOTA!”

Dok su austrougarske vlasti pljačkale radnje “od Kalemegdana do Slavije”, srpska vojska se približila Beogradu. Osiromašeni i opljačkani Beograđani sa nestrpljenjem su očekivali oslobođenje. Književnik Milan Đoković, koji je u to vreme bio đak osnovne škole, zapisao je “da su se majke dogovarale, preturale po svojim krpama, makazama nešto sekle i krojile. Uveče su pored petrolejke šile srpsku zastavu pripremajući se da dočekaju i pozdrave oslobodioce”.

Komandir konjičkog eskadrona Ivan Živaljević, dvadeset godina kasnije, u listu “Vreme”, povodom dvadesetogodišnjice oslobođenja prestonice, detaljno je opisao tu noć. Pred očima su mu se ređale slike Beograda, njegovog rodnog grada u kom je odrastao i proveo detinjstvo, išao u školu. Uspomene su naizmenično navirale, uz njih i pitanja šta je srušeno i šta je ostalo od onog Beograda koji je ostavio. Da li je sat na Terazijama kod kog su se zakazivali ljubavni sastanci čitav. Osećao je da su i njegovi vojnici ispunjeni sličnim nemirom. I oni su mislili na svoje kuće, na roditelje, na braću i sestre. Bili su istovremeno i tako daleko i tako blizu glavnog grada.

Na uglu ulica Njegoševe i Kralja Milana, kod Oficirskog doma, današnjeg Studentskog kulturnog centra, Konjički eskadron Dunavske divizije se zaustavio. Ivan Živaljević je ispunio svoj san. Bio je prvi oficir koji je ušao u prestonicu. Vojvodi Petru Bojoviću, komandantu Prve armije Srpske vojske šalje izveštaj: “Ušli smo u Beograd. Tačno je 10.30 časova.”

U toku časa učenici Srednje škole i gimnazije Arhimed iznosili su svoja razmišljanja i utiske, analizirajući fotografije na kojima su prepoznavali ulice Beograda.

Na kraju časa pročitan je zapis jednog od najpoznatijih i najuglednijih srpskih novinara Predraga Milojevića, koji je oslobođenje Beograda dočekao kao sedamnaestogodišnji mladić:

“Vladalo je neopisivo oduševljenje. To je bila prava eksplozija radosti. Komandant na konju bio je sav zasut cvećem. Ljudi, žene, hvatale su ga za ruke, grlile njegovog konja, ljubile peševe njegovog šinjela. U njemu kao da se oličavalo sve ono za čim se čeznulo tokom četiri godine pokornosti i ponižavanja pod okupacijom. U jednom trenutku, da bi, valjda, bio bolje viđen od nepregledne gomile, komandant na konju našao se na oniskoj tribini. Prignječen ljudima višim od mene, nisam mogao sve da vidim, pa mi se činilo da su to komandanta, zajedno s konjem, ljudi digli na ruke i da oni lebde u vazduhu.”